Utopia

Naar de realityserie Utopia van SBS6 kijken iedere dag ongeveer achthonderdduizend mensen. Maar ik ken ze niet. In mijn omgeving is er niemand die naar Utopia kijkt. Ik heb nog nooit iemand om kwart over zeven in de supermarkt horen roepen dat ‘ie naar huis moet omdat Utopia begint. En bij de koffieautomaat wordt van alles besproken, maar over Utopia rept geen mens. Als ik laat doorschemeren dat ik één van de achthonderdduizend kijkers ben, krijg ik teksten te horen als ‘Dat valt me van je tegen!’ en ‘Ga je schamen!’. Utopia lijkt wel hét taboe van de Nederlandse televisie. Maar wie goed oplet, ziet iedere avond om half acht een ontzettend boeiend gebeuren.

Het principe is heel simpel. Vijftien mensen die elkaar niet kennen, komen samen op een afgesloten terrein ergens in de buurt van het Noord-Hollandse Laren. Zij moeten in een jaar tijd een eigen samenleving zien op te bouwen. Ze beginnen als groep met een grote leegstaande loods, een trekker, twee koeien, flink wat natuurlijke omgeving en tienduizend euro. Ook heeft iedereen een grote houten kist met persoonlijke eigendommen. Het vuurwerk dat 2014 inluidt, is het startpunt voor iets dat heel avontuurlijk en vooral vernieuwend lijkt. Toch blijkt al snel dat de samenleving in Utopia heel veel overeenkomsten met de buitenwereld heeft. Sterker nog, het lijkt wel een kopie.

Het begin is avontuurlijk. In de loods is niks. De kandidaten slapen op stro. Sommigen hebben nog net een slaapzak. Maar al snel komt er meer luxe. De inwoners kopen matrassen en de chef bouwvak timmert bedden. En stoelen. En een tafel. Want in Paul heeft Utopia bij de aftrap een hele goeie klusser. Deze ondernemer werpt zich samen met Hakim (die constant meldt dat hij ook ondernemer is) op tot de leiding van Utopia. Verder is het gezelschap enorm uiteenlopend. Zo zijn er de hoogopgeleide Nicoline en Aike, zwerver Rienk (die dan weer heel veel uit de Bijbel leert), professioneel worstelaar Emil, kunstenares Billy, grappenmaker Ruud en huismoeder Vanessa.

Iedere maand is er een stemronde. Iedereen mag drie stemmen verdelen over de mede-inwoners die ze het meest kunnen missen in hun Utopia. De drie mensen met de meeste stemmen, worden genomineerd. Vervolgens komen er twee potentiële nieuwe inwoners Utopia binnen. Na vier dagen moet één van die twee nieuwelingen weer naar huis. De ander mag blijven. En die nieuwe inwoner mag tevens kiezen welke van de drie genomineerde bewoners naar huis gaat. Kortom, het is een psychologisch spelletje. En tijdens dat spelletje moeten de bewoners ook nog een goede leefomgeving zien op te bouwen. Iemand die nuttig is voor de groep, blijkt niet per definitie geliefd.

‘Hoeven die mensen niet te werken?’, is één van de veelgehoorde kritische noten. Dat is misschien deels terecht. Maar de tienduizend euro is allang op. In Utopia moet net als in de buitenwereld geld verdiend worden om rond te komen. Daartoe dient de Utopia BV. Want de bewoners mogen dan wel niet naar buiten, andere mensen mogen wel naar binnen. En dus doen ze gewoon zaken met de buitenwereld. Utopia BV bestaat eigenlijk uit van alles en nog wat. Ze maken stoelen, schilderijen, kralenkettingen en afhaalmaaltijden. Maar er zijn ook een Bed & Breakfast, biologische markten en muziekoptredens. Op die manier komt er veel geld binnen. Maar het gaat er ook snel weer uit.

Paul en Hakim zijn inmiddels weggevallen. Hakim is naar huis gestuurd. En Paul moest om medische redenen afhaken. Van de vijftien inwoners van het eerste Utopia-uur zijn er nog maar negen over. Aike, Charlotte, Giorgio, Emil, Isabella, Billy, Rienk, Ruud en Vanessa hebben de eerste vijf maanden doorstaan. Nadat Paul is vertrokken, heeft Emil het roer van de kapitein op het Utopia-schip overgenomen. Over de koers van het schip is veel discussie. Als er na vijf maanden iets duidelijk is geworden, dan is het dat niemand zich wegcijfert voor het Utopia van een ander. Vijftien mensen hebben vijftien verschillende beelden van hoe zo’n ideale wereld eruit ziet.

Die ideale wereld zal een utopie blijven. Maar het mooie van Utopia is dat een groep mensen vanuit het niets iets weet op te bouwen. Dat gaat met vallen en opstaan. Maar het gaat. Utopia ontwikkelt zich. En de mensen in Utopia doen dat ook. Zwerver Rienk heeft zich van ‘die rare zwerver’ ontplooit tot één van de meest gewaardeerde Utopianen. Want hoe verschillend de mensen ook zijn, na vijf maanden is er sprake van een hechte groep. Met meningsverschillen. Want die zijn er in de buitenwereld ook. Utopia duurt nog zeven maanden. De vele stemrondes in de laatste maanden beloven een zinderende finale. U gaat er vast en zeker van horen bij de koffieautomaat.

• Overzicht